Болезнь. В. А. Николаев

Валерий Андреевич Николаев рассказывает о Шаманчикане — шамане, реально жившем некогда на Олекме. Одна из историй о Шаманчикане — рассказ о его борьбе с Оспой. Оспа превратилась в быка, а Шаманчикан — в медведя. Шаман одолел оспу, но страшной ценой...

 

Рассказ Валерия Николаевича можно сопоставить с текстом об этом же событии, опубликованным в книге "Фолькор эвенков Олекмы" (с. 213).

текст + перевод
(1) Нонон билир эвэнкӣл буглэдеӈкӣтын оспакӯнди. (2) Тар, он-да̄ кēян энэл айя, кэтэкӯн эвэнкӣл бутычал эдӯ. (3) И тар Шаманчика̄н тар ӈэнэhича, (4) Ну ичэтча, (5) нимӈа̄нча бо тар и тара мэдэммэн оспава. (6) Тар дюлэлэ̄н уручо. (7) Кудулӣва эе̄ргӣча бирава. (8) Тарэ даптудӯн на̄лды̄ча бо. (9) Тар бэегэчин эмэдеча, оттон, бутылэкӯн-кэ. (10) Тар Шаманчика̄н тар куhӣлча. (11) Тар огускӯн оча оспа, бутылэкӯн. (12) Шаманчика̄н тар амика̄кӯн оча. (13) И тар куhилкӯтчал тар. (14) Ну, тар кēйча Шаманчика̄н тар оспава. (15) Ну, тар кēибдеча. (16) «Ну, — гунмучэча, — (17) бирадӯви нэкунми анадега̄м», — (18) гуча бо. (19) И тар оспа тыча нуӈанман, тар кēивуммэн бутылэкӯн тар. (20) Эрэ оттон, ēдян-кана нан? (21) Тар мучумалчача Шаманчика̄н и нэкунми уӈиммэн. (22) «Тадӯ тар бира даптудӯн натрускави эмэ̄чэ̄м», —гуннэ. (23) Как раз иманнакӯн бича. (24) Иманнача бо. (25) Тар нэкунин уручо, ичэммэн тар удялватын куhӣдяккӯнмэтын, и тар он амика̄кӯн ēча-канан-да̄, огускӯн тар. (26) «Ēдячал, куhӣдечал», — гуннэ. (27) И натрускаван бакача̄н-да̄ мучуммэн. (28) Бӯча акиндӯвида̄ тар. (29) Тар мэ̄нин буглэликсак, тар ачин оммэн некэча. (30) Тар оспакӯн, тар бутылэкӯн гунденэ... буденэ, гуча: (31) «Эр су, эвэнкӣл, манавулдяӈа̄вус. (32) Эдӯ дюлэ̄скӣ човэркӯн одяӈа̄н, — (33) гуча. — (34) Минэвэ эр сэрӣпдеӈа̄тын, — (35) гуча. — (36) Сэрӣпдеӈа̄тын. (37) И тар би тэгэдеӈа̄м, — (38) гуча. — (39) И тар су манавулдяӈа̄вус, эвэнкӣл», — (40) гуча тар.
(1) Давным-давно эвенки болели оспой. (2) Очень многие эвенки здесь поумирали, никак не вылечиваясь. (3) И тот Шаманчикан [=Шаманчик] поехал, (4) посмотрел, (5) шаманил и заметил оспу. (6) Он вперед нее пошел. (7) По реке Кудули [=Солончак] вниз прошел. (8) На устье он сошелся с ней. (9) Та приходила, как человек, болезнь. (10) Тот Шаманчикан начал биться. (11) Оспа, болезнь, стала быком. (12) Шаманчикан стал медведем. (13) И начали биться. (14) Ну, победил Шаманчикан оспу. (15) Ну, проигрывал. (16) «Ну, — подумал, — (17) на свою реку своего младшего брата столкну», — (18) сказал. (19) И тут оспа отпустила его, была побеждена болезнь та. (20) И потом что будет, это самое? (21) Быстро вернулся обратно Шаманчикан и младшего брата отправил. (22) «Я там на устье реки патронташ оставил», — говоря. (23) Как раз снег был. (24) Снег выпал (25) Его младший брат ушел, увидел следы того, как они бились, и как медведь это самое, сделался, и бык. (26) «Это самое, бились», — говоря. (27) И патронташ нашел, и вернулся. (28) Отдал своему старшему брату. (29) Сам заболел, и его не стало. (30) Оспа, болезнь, говоря... умирая, сказала: (31) «Вас, эвенков, мало станет [=вы, эвенки, закончитесь]. (32) Здесь в будущем шумно будет, — (33) сказал. — (34) Меня разбудят, — (35) сказал. — (36) Разбудят. (37) И я встану с постели [=сяду], — (38) сказал. — (39) Вас, эвенков, мало станет [=вы, эвенки, закончитесь]», — (40) сказал.